klik op de foto voor een vergroting

Organisator van het debat Janno Janlouw en lid van Youth Food Movement verdiepte zich in de visserij. ‘Vis is een belangrijk onderdeel van duurzame voeding. Maar eigenlijk weten we er te weinig van om goed te kunnen kiezen. Spreek je een onderzoeker, dan hoor je vaak dat de zeeën bijna leeg zijn. Spreek je een visser, dan krijg je weer een heel ander beeld.’ Wilbert van de Kamp (YFM Groningen) is aanwezig om onder andere voor het WNF een visie te formuleren over hoe mensen in de zaal – consumenten en producenten – tegen de visserijsector aan kijken.

Nathalie Steins, Hoofd van de Afdeling Visserij van IMARES, krijgt het woord. Zij geeft de nodige facts & figures om het publiek houvast te geven in de discussie die straks zal losbarsten. Nathalie: ‘Dé Nederlandse visserij bestaat niet. Van zeekotters tot palingvissers en oesterkwekers, er zijn enorme verschillen. Daarom richten we ons vandaag op een deel, namelijk de Nederlandse zeevisserij.’ 

 

De kottervisserij (275 kotters) in de Noordzee is verantwoordelijk voor zo’n 66.000 ton vis per jaar. Hiervan bestaat het overgrote deel uit schol en tong. Deze bodemvissen worden traditioneel gevist met de boomkortechniek, waarbij met visnetten over de zeebodem wordt geschraapt. Deze vismethode veroorzaakt veel schade aan het bodemleven in zee. 

Onduidelijke regelgeving voor de Europese visserij zorgde ervoor dat het in de jaren tachtig en negentig slecht was gesteld met de visstand in Europa. Maar volgens Nathalie is er door de betrokkenheid van vissers, een Europees meerjarenplan en meer eenduidigheid over visquota, veel verbeterd. ‘Daarnaast is dankzij innovaties in de boomkorvisserij, zoals twinrig en puls, de bijvangst gedaald. En ook is het brandstofgebruik met meer dan de helft afgenomen.’  

 

Volgens Nathalie heeft het langetermijnbeleid voor de Noordzee zijn vruchten afgeworpen. De scholstand is weer op het niveau van de jaren vijftig en ook met de tong gaat het prima. ‘Maar er zijn ook nog uitdagingen, zoals het mondiale voedselvraagstuk en overbevissing in gebieden waar de Europese regels niet gelden.’ 

‘En de illegale visvangst?’ wil moderator Ruben weten. ‘Moeten we ons daar geen zorgen over maken?’ Dat moeten we zeker, vindt Nathalie. Door waarnemers aan boord van vissersschepen kunnen we de visserij beter controleren. ‘Maar dat is niet genoeg. Op het gebied van illegale visserij zijn er zeker nog grote uitdagingen.’

Dan krijgt visspecialist Nico Waasdorp het woord om toe te lichten wat er op zijn uitpuilende ‘visbuffet’ op het podium ligt. Van snoekbaars tot dorade, van schol tot zeeduivel, van kweekvis tot wild. Een tip voor de visliefhebber die duurzaam en goedkoop wil eten? Nico: ‘De wijting is een van de lekkerste vissen, maar wordt amper gegeten. De vissers maken er te weinig marge op.’ Ruben vraagt Nico tot slot waarom de panga wel wordt gegeten en zelfs de meest verkochte vis is in Nederland. ‘Omdat ie niet naar vis smaakt!’ weet Nico adrem te verklaren. De visstickmentaliteit zit er nog steeds in bij veel Nederlanders.

Tijd om vissers zelf aan het woord te laten. Met krabvisser en lid van Jongerennetwerk Visserij Hendrik Kramer, duurzame visser op Tholen Miranda Bout en voorzitter van de Pelagic Freezertrawler Association Gerard van Balsvoort staat er een bont gezelschap vissers op het podium. Met grote verschillen in hun manier van vissen, maar ook in hun opvatting over vissen. Hendrik: ‘Kijk, als je duurzaam wil vissen, dan moet je vis durven laten zwemmen en tegen jezelf durven zeggen ''ik word volgend jaar wel rijk''.’ Miranda vist met haar man Job vanuit Tholen op harder en zeebaars. Ze zijn aangesloten bij de Goede Vissers, een groep vissers die het anders wil: alleen volwassen vissen vangen met zo weinig mogelijk schade aan bodem, zeemilieu, vogels en zeezoogdieren. 

Dan zijn de grote kotters die Gerard van Balsvoort vertegenwoordigt heel wat anders. Met vissersboten van soms wel 144 meter vangen ze enorme hoeveelheden om aan de vraag van hun – veelal buitenlandse - klanten te voldoen. Hoe duurzaam kun je vissen met zulke enorme schepen? Gerard: ‘We hebben tegenwoordig veel akoestische technologie waarmee we grote scholen vis goed in beeld krijgen. Daardoor weten we waar we moeten vissen.’ Maar hoe zit dat met de bijvangst? Zit er in die schol vissen niet veel andere vis? Volgens Nathalie Steins is de bijvangst beperkt. ‘Maar,’ voegt ze eraan toe, ‘vissers moeten zich natuurlijk wel aan de visquota houden.’

Voor het thema overbevissing mengen nog drie andere experts zich in de discussie: Christien Absil van de Stichting Noordzee, Hans Nieuwenhuis van het MSC-keurmerk en Bas Eickhout, Europarlementariër voor GroenLinks. Het MSC-keurmerk is volgens Hans een stap voor vissers naar een meer duurzame visserij. Drempel voor de consument om vis van het keurmerk te kopen is echter dat de vis stukken duurder is dan vis zonder keurmerk. Hans brengt daartegenin dat de consumentenprijs van MSC-gecertificeerde producten mede wordt bepaald door tussenhandelaren.

Ook voor de kleine vissers is aansluiting bij MSC te duur, vindt duurzame visser Miranda Bout: ‘Het gaat er toch uiteindelijk om dat te achterhalen is waar de vis vandaan komt en hoe die is gevangen?’ Volgens Hans is er nu een speciale regeling voor kleine vissers, zodat zij zich gemakkelijker kunnen aansluiten bij MSC. 

Een probleem op Europees niveau is dat de visserij geromantiseerd wordt, zegt Europarlementariër Bas Eickhout. Hierdoor zijn strengere regelgeving tegen overbevissing lastiger is in te voeren. ‘Gelukkiger worden de debatten over visserij steeds wetenschappelijker en concreter. Daardoor kunnen we ook betere regels maken voor bijvoorbeeld bilaterale contracten tussen EU-landen en ontwikkelingslanden. Lokale vissers moeten nog te vaak concurreren met grote vissersschepen uit de EU.’

Op het Food Film Festival ging een korte film over bijvangst van Jaap & Kasper Filmproducties in première. Deze wordt nu ook bij het debat getoond. Het is een komische anekdote over de hoeveelheid bijvangst die per bordje vis gevangen wordt. De reacties van visexperts en publiek zijn overwegend kritisch: de positieve ontwikkelingen in de visserij om te verduurzamen worden door (weer) zo’n filmpje op de achtergrond geplaatst. Bas Eickhout brengt er tegenin dat de film vooral bedoeld is om de consument bewuster te maken van bijvangst. Een dame in het publiek voegt een biologisch perspectief aan de discussie toe: 'Gelijkmatig vissen uit de hele kolom is juist duurzaam. Tenminste, zo lang er niet te veel wordt gevist.’

Kweekvis is ook een manier om op een verantwoorde manier tegemoet te komen aan de vraag naar vis. Harry Hoogendoorn van Queens Productions is 

marktleider op het gebied van de diepvriesvisfilets die je in de Nederlandse supermarkt kunt kopen. Ongeveer twee derde van zijn afzet is afkomstig van kweekvissen. Maar met schol is hij gestopt: er was te weinig vraag naar. ‘Ondanks het recept op de achterkant van de verpakking weten mensen niet hoe ze het moeten klaarmaken.’ 

Moderator Ruben vat de discussie samen: als we de zaal zo verlaten kunnen we redelijk zorgeloos vis gaan eten… ‘Is er dan geen reden om ons zorgen te maken?’ Dan gaan er toch wel erg veel handen de lucht in. Waar blijft de enorme marge op de visvangsten van grote vissers? Welke marge moeten vissers krijgen om duurzaam te kunnen vissen? Hoeveel procent van visserij in de wateren wereldwijd is eigenlijk gecontroleerde visvangst? Moet de discussie niet breder en internationaler worden gevoerd? Er is duidelijk behoefte aan meer inzicht. Voorlopig zit dit debat erop, maar over de visserij zijn we duidelijk nog niet uitgesproken. 

Tekst: Suzanne Leijtens

Beeld: Floor Fortunati