klik op de foto voor een vergroting

De gemiddeld geïnformeerde burger weet tegenwoordig wat ‘Monsanto’ is. De media besteedt steeds meer aandacht aan debatten omtrent genetisch gemodificeerd voedsel (GMO), monocultuur, en een wereldwijd landbouwsysteem onder druk van klimaatverandering, bevolkingsgroei en ongelijke concurrentie op de wereldmarkt. In het licht van de huidige ‘Monsanto-hype’ is het echter verfrissend te noemen dat in de documentaire Seeds of Time geen enkele keer het woord ‘Monsanto’ valt. Maar daarom is het ook goed dat in het debat na afloop van de film deze grote speler en aanverwante issues weer duidelijk naar de voorgrond treden.

In Seeds of Time volgen we de Amerikaanse wetenschapper Cary Fowler op zijn missie de biodiversiteit – in de vorm van zaden – te behouden voor ons nageslacht. Fowler rept met weinig woorden over ‘de schuldige’ van dit immense probleem; de film is bij uitstek oplossingsgericht. De ultieme culminatie van zijn levenswerk is de Global Seed Vault in het Noorse dorpje Svalbard, ook wel ‘doomsday vault’, ‘Noah’s arch’ en ‘the frozen garden of Eden’ genoemd. 

Naast het opslaan van zaden in zaadbanken, kunnen we de biodiversiteit ook behouden middels zaden te planten en cultiveren. De documentaire neemt ons mee over de wereld, waar we allerhande burgerbewegingen zien, die op lokale zadenmarkten hun zaden met elkaar uitwisselen, ze planten, conserveren en labelen, en het landschap intrekken op zoek naar ‘voorouders’ van de huidige gewassen. In Peru volgen we een proces van bijzondere samenwerking: eeuwenoude gemeenschappen van aardappeltelers hebben de handen ineen geslagen om de diversiteit van aardappelrassen te behouden. 

Op de achtergrond van dit alles doemt klimaatverandering op aan de horizon. Fowler is van mening dat de landbouw de komende jaren zeer zware klappen krijgt als we biodiversiteit niet met alle macht bewaken: biodiversiteit betekent immers veerkracht van een ecosysteem. De vraag is natuurlijk of zijn manier de juiste aanpak is van dit dreigende probleem. Het debat na de film haakt in op deze open vraag.

De afspiegeling van het panel is lovenswaardig te noemen. Rosanne Herzberger (die zich gisteren in haar column kritisch uitliet over de film), Eddie Mukiibi (Slowfood International), Bert Visser (Universiteit Wageningen) en Ido Verhagen (Access to Seeds Index) gaan met elkaar in debat, onder afwisselend applaus en boe-geroep uit de zaal. Hertzberger vertrouwt naar eigen zeggen de regisseur van deze film niet, die geen enkele aandacht aan de werking van genetica heeft besteedt; onmiskenbare informatie als we het hebben over een seed bank en behoud van gewassen. Tijdens het debat blijft ze wijzen op de mogelijkheden van genetische manipulatie, als het gaat om gewassen veerkrachtiger te maken in een nieuw klimaat. Deze opmerkingen stuiten op weerklank in zowel het publiek als het panel: GMO heeft volgens velen nooit bewezen echt voordeling uit te pakken voor de kwaliteit en kwantiteit van voedselproductie. Hoewel Hertzberger erop hamert dat GMO zeker niet de heilige graal is, maar wel deel kan zijn van een reeks van oplossingen, stellen anderen dat de techniek zich ver moet houden van ons voedsel.

Zoals het een echte wetenschapper betaamt, neemt Bert Visser een genuanceerd standpunt in. In sommige gevallen, zoals bij de hardnekkig te telen banaan, kan GMO uitkomst bieden; in andere gevallen zal het weinig zoden aan de dijk zetten. Waar de discussie echter beter over kan gaan, stelt hij, is de toegang tot de GMO techniek. Als een kleine groep spelers (in de vorm van grote bedrijven a la Monsanto) het alleenrecht heeft op de zadenmarkt, moeten we ons hart gaan vasthouden. En GMO is op z’n zachtst gezegd wel een stimulatie voor deze trend. 

 

Tekst: Felia Boerwinkel

Foto's Miriam Guttmann