Weblog

Dit is de website van het Food Film Festival 2012. De website van de 2013 versie vindt je hier: http://www.foodfilmfestival.nl
Voedsel van Ver en globalisatie

Voedsel van Ver en globalisatie

Hoofdredacteur van het Food Film Festival Janno Lanjouw verbaast zich over de wereldreis van ons eten.

"Een van de belangrijkste vragen die een mens zich bij zijn dagelijkse voedselkeuze kan stellen is: 'waar komt dit eten vandaan?' Tegenwoordig zal je met regelmaat versteld staan van het antwoord. Een ontwikkeling die ruim 500 jaar geleden werd ingezet, bereikt de komende decennia een onvoorstelbaar hoogtepunt.

Tomatensaus - typisch Italiaans, toch? En lekker scherp gekruidde gerechten uit Indonesië, met van die hete Lomboks! Ook echt traditioneel he? Nou, nee dus. Aardappels, pepers, tomaten, aardappels, cacao mais, ananassen en nog veel meer nu alledaagse ingrediënten zijn eigenlijk hartstikke nieuw in de keukens ten oosten van de Atlantische oceaan. Ze zijn afkomstig van het Amerikaanse continent en waren dus niet in de rest van de wereld beschikbaar voordat Columbus die continenten in 1492 ontdekte. 

Direct na die ontdekking begon de allergrootste uitwisseling van eetbare gewassen die de menselijke geschiedenis heeft gekend. Historici noemen het ‘the Columbian Exchange’ - de ‘Columbiaanse uitwisseling’. Een goed voorbeeld ervan is de chilipeper: Westerlingen voeren naar Amerika en laadden hun ruimen vol met chilipepers, voeren daarmee naar de gebieden in Azië waar van oudsher peperkorrels groeiden en zeiden tegen de lokale bevolking: 'jullie houden toch van pittig eten - probeer dit eens!' De Aziaten waren inderdaad vrij dol op de pepers die snel een onderdeel werden van de lokale eettradities. De Europeanen waren enthousiaster over de Aziatische peperkorrels die zó gewild waren dat ze in Europa geweldige winsten opleverden. Tomaten, aardappels en mais en nog veel meer producten, kennen vergelijkbare verhalen. En ook Amerika kreeg een boel nieuwe eetbare en bruikbare planten en diersoorten erbij. Koffie bijvoorbeeld - typisch voor Zuid-Amerika, toch? Nope, dat komt eigenlijk uit Ethiopië. 



Natuurlijk moet ik hierbij eigenlijk vermelden dat veel van deze uitwisselingen niet vrijwillig waren en gepaard gingen met de grofste vormen van geweld, vooral tegen de inheemse bevolking die de zo gewilde gewassen verbouwden. Maar daar kom ik zo nog op terug. Waar het nu even om gaat, is het feit dat mensen ontzettend veel willen doen om een beetje variëteit in hun dieet te krijgen. Een tweede punt is dat het belangrijk is te beseffen dat eten deel is van onze culturele identiteit, maar dat die culturele identiteit kneedbaar is. Binnen 500 jaar (wat echt niet zo lang is) is er niks Italiaanser dan een mooie tomatensaus, niks Vlaamser dan een mooie zak friet en staat heel Midden-Amerika vol met bananen (die weer uit Afrika kwamen)!

'Interessant, maar wat moet ik daar mee?', zul je misschien zeggen. Wel, laten we er van leren. De huidige, problematische toestand waarin ons voedselsysteem zich bevindt is een direct gevolg van de Columbian Exchange. Nog altijd halen we ons eten van ver - van verder dan ooit zelfs! En dat heeft effecten. Wat jij en ik dagelijks eten bepaalt hoe de wereld er uit ziet. En omdat het, naarmate je eten van verder komt, moeilijker wordt om te zien of je eten wel op een manier is geproduceerd waar jij het mee eens bent, is het vaak een goed idee om eten te kopen dat bij jou uit de buurt komt.

Tegelijkertijd moeten we onszelf niet voor de gek houden: de wereld is geglobaliseerd en dat is al zo, sinds Columbus met een een bizarre vrucht (de ananas) en gedroogde bladeren waarvan het inhaleren van de rook plezierig zou zijn (tabak), terug naar Spanje voer. Wij mensen zijn simpelweg té dol op lekker en vreemd eten, drinken en genotsmiddelen, om het na te laten ze van ver te halen. Maar we moeten wel uitkijken dat we het geweld tegen bevolkingen elders, dat de vroege uitwisseling van goederen zo kenmerkte, niet voort zetten. Dat gebeurt nog wel, en veel ook. En tegenwoordig is dat geweld afkomstig van de onverschillige macht van het grote geld.

De komende jaren gaan meer mensen meer geld verdienen, vooral in landen als China en India. Het eerste dat ze daarmee gaan kopen is eten. Lekker eten, nieuw eten, of goedkoop eten voor hun dieren. Voedsel van Ver. Logisch, onze voorouders deden het en wij doen het nog steeds. Maar het is belangrijk dat we begrijpen dat wat en hoe we eten bepaalt hoe de wereld er uit ziet. En het is belangrijk te begrijpen dat je eetgewoontes kunnen veranderen: tomatensaus is Italiaans, chili's zijn Aziatisch - ze zijn het geworden. Wat en hoe we eten kunnen we veranderen, dat is niet eens zo heel moeilijk. En de resultatenen kunnen enorm zijn: vergeet niet: je eet elke dag drie keer. En dat doet iedereen (hier tenminste). Dat is een enorme hoeveelheid eten. Een stap richting duurzaamheid in je voeding, betekent een wereld van verschil."


Het Food Film Festival besteedt extra aandacht aan het thema Voedsel van Ver. Met films als The Chocolate FarmerBig Boys gone Bananas!*Raising Resistance en Seeds of Hunger krijg je een inzicht in de complexe verwevenheid van ons eten met de grote problemen van de wereld. Zoek voor meer films met het thema de vliegtuigsymbooltjes in het programmaboekje! 

Daarnaast sluit de Londense professor Tim Lang het festival zondagavond af met een gratis te bezoeken inspirerende keynote speech. Lang is bedenker van het concept 'food miles' - de afstand die je eten heeft afgelegd voor het op je bord belandt. Dat concept vormt een goede basis om te bekijken in hoeverre jouw maaltijd duurzaam is.
De Amerikaanse auteur Charles Mann schreef recentelijk een dik boek over de Columbian Exchange - 1493 heet het. Lees hier een (Engelstalig) artikel van zijn hand.


Ga terug naar het weblog overzicht


Deel deze weblog!




blog comments powered by Disqus