Eten en film door Lizet Deutekom
Peper en zout, donder en bliksem, Nick en Simon, eten en film. Het is zonneklaar: wat het Food Film Festival betreft zijn eten en film een perfecte, onlosmakelijke combinatie.
Waarom eten we? Omdat we honger hebben. Dat ten eerste. Omdat het lekker is. Gezellig ook vaak. Of noodzakelijk kwaad. We eten om iets te vieren, om elkaar na lange tijd weer te zien en te spreken, om elkaar de culinaire loef af te steken of te verleiden, om aan een familieverplichting te voldoen, om simpelweg te genieten of om een kritische restaurantrecensie te schrijven: allemaal eten. We eten ook omdat we, je zou het bijna vergeten, simpelweg dood gaan als we niet eten. Waarom kijken we naar films? De nood om films te kijken is stukken minder hoog, voor zover bekend is niemand ooit gestorven aan een gebrek aan film. Hoewel ik er overigens van overtuigd ben dat film door vele mensen als een eerste levensbehoefte wordt beschouwd. Film is ontspanning, vermaak, kunst, kitsch, visuele verleiding, en een avondje uit. Of juist thuis op de bank, relaxt.Wat film en eten met elkaar gemeen hebben, is dat zij een sociaal bindmiddel zijn. Hoewel goede gesprekken of luidruchtige grappen aan een eettafel beduidend beter gedijen dan in een donkere bioscoopzaal, is er niets leukers dan een volle zaal vol mensen die gezamenlijk muisstil onder de indruk zijn of hikkend van het lachen dezelfde film beleven. En die dan vervolgens het liefst nabespreken onder het genot van een drankje, toch nog samen aan tafel (oké, of aan de bar). Film en eten laten zich mede hierom goed combineren. Met vrienden of je geliefde eerst genieten van een gezellige maaltijd, om je daarna onder te laten dompelen in een meeslepend verhaal, is gewoon lekker.
Het is met name deze sociale functie van eten die naar voren komt in film zelf. Maaltijden of de bereiding ervan worden in films ingezet om potentiele bedpartners te verleiden (Estomago, Marcos Jorge 2007), gebroken relaties te helen (Woman on Top, Fina Torres 2000), diep weggestopte familiegeheimen te onthullen (Festen, Thomas Vinterberg 1998), of snode criminele plannen te smeden (Goodfellas, Martin Scorsese 1990). Het is net het echte leven. Eten is een handige en herkenbare metafoor voor bijna alle denkbare menselijke emoties, interacties en handelingen. Het is een subtiele manier van communiceren; met eten kunnen dingen duidelijk worden gemaakt waar dat met woorden niet lukt. Wat personages eten of hoe ze dat doen definieert hun identiteit, status, of emotionele gesteldheid. Eigenlijk ook net als in het echte leven.
Helen Westerik en Louise Fresco schreven hierover het boek Verraad, verleiding en verzoening, over de rol van eten in speelfilms, en zijn in dit licht tevens te gast tijdens het Food Film Festival. Waar deze ware eetfilm-experts zich in hun boek voornamelijk richten op fictie, heeft het Food Film Festival ook veel documentaires in haar programmering opgenomen. Speelfilms geven volgens de beide dames een genuanceerder beeld van voedsel en de sociale aspecten van eten, en hebben vaak een hoger ‘feelgood’ gehalte dan documentaires, die zich meer op angsten rondom voedsel en voedselproductie richten. En inderdaad, er zitten een paar flink opzienbarende en zelfs huiveringwekkende scenario’s tussen de documentaires die over eten gaan. Dat deel van het echte leven blijft in fictie nu eenmaal vaak buiten beeld. En dat willen we wel graag laten zien. Wat overigens niet wil zeggen dat er niets te genieten valt tijdens de documentaires. Voedsel en met name de bereiding ervan brengen mensen tot grootse hoogten en zorgen voor diepe emotionele dalen, getuige de pattisiers in Kings of Pastry of de koks in El Bulli. En wie onbewogen blijft onder de liefde van boer Zwetsloot voor zijn varken Dorus in Goddelijk Varken is een knappe jongen. Film, of het nu documentaire is of fictie, heeft net als eten de kracht om ons te vervoeren, te overtuigen, te doen walgen, verleiden en vermaken.
En als je na het zien van zoveel moois aanschuift in het restaurant van Studio/K om licht geschrokken of volledig geïnspireerd- in goed gezelschap aan je volgende maaltijd te beginnen, kan je toch niet anders dan verzuchten dat eten en film toch wel dé perfecte combinatie moet zijn.
Voor wie niet kan wachten tot het festival en zich alvast wil verdiepen in het onderwerp zijn hier en hier een paar leuke blogs van anderen te vinden.
